vrijdag 31 oktober 2014

Bolivia: Titicacameer & La Paz - september

Kathedraal in Copacabana
We hebben nog een staartje Bolivia voor de boeg. Onze retourvlucht vertrekt vanuit la Paz en daar maken we dankbaar gebruik van.
Met de nachtbus gaan we naar Copacabana aan het Titicaca meer. Deze hele reis doen we al aan de hoogste dit en dat, en nu nog en keer: Het Titicacameer op 3800 meter is het hoogste meer van deze omvang op aarde: 190 bij 80 km! Nu we eenmaal wat aan de hoogte gewend zijn valt het ons nauwelijks op dat het zo hoog ligt. De besneeuwde bergtoppen van meer dan 6000 meter erom heen versterken het gevoel dat het allemaal nog veel hoger kan. Het meer is groot, prachtig blauw en er wordt veel gevist.
Zonsondergang over het Titicacameer 

Met de bus rijden we langs de Peruaanse oever van het meer tot we bij het schiereiland komen wat opeens weer bij Bolivia hoort. Wat is het mooi met de bergen erachter. Copacabana valt een beetje tegen, het is een rommelig stadje met veel goedkope accommodaties en vooral gericht op doorgaand verkeer. Het strand is ronduit vies. Met tripadvisor/reisgids vinden we la Cupola, een erg leuk restaurant met uitzicht op de ondergaande zon en het meer. Verrassend is de verrukkelijke visfondue, zalmforel uit het Titicacameer natuurlijk.

Oma zegent de truck bij de Kathedraal
We bezoeken de enorme kathedraal, zo belangrijk in het invulling geven aan het geloof na de val van het Inka rijk. De Andes volken zijn erg (bij-)gelovig en de kerk gaf daar een nieuwe invulling aan. De uitstraling van het altaar is indrukwekkend. Dat het geloof nog steeds springlevend is, zien we op de stoep van de kathedraal. Een gloednieuwe truck wordt gezegend in een mix van Katholiek en Pacha Mama. Kaarsen in de kapel, bloemen, slingers op de motorkap en rondom de truck wordt rijkelijk met alcohol gesprenkeld om Pacha Mama goed te stemmen. Het is een familiegebeuren en Oma speelt een hoofdrol, iedereen is serieus. Een goed begin voor zo'n grote onderneming en veilig thuiskomen is iets om voor de bidden.


Noordelijke punt van Isla del Sol
Het leukste is een boottocht naar Isla del Sol. Ernaast ligt Isla la Luna, de geboorteplaatsen van de zon en maan en ook van de grondleggers van het Inka rijk. Gezamenlijk zijn de laatsten in opdracht van de goden op zoek gegaan naar een geschikte plaats om hun rijk te stichten en dat werd Cusco. De eilanden waren heilig in de precolumbiaanse tijd, met grote tempel complexen. Daar is niet zoveel van over, maar de ligging van de eilanden in het meer is nog steeds prachtig. We krijgen een rondleiding door een man van het eiland en hij is duidelijk zeer trots en erg blij met de tourgasten en hun 'vrijwillige' bijdrage.
Inka beeldje in het Museum op Isla del Sol
We lopen het eiland over langs een eeuwenoud pad. De wandelroute loopt over een bergrug en het uitzicht over het meer is spectaculair! Halverwege worden we verwelkomd door de vrouwen uit het dorp of we willen betalen voor het overpad. Dit is niet vrijwillig en we krijgen een echt ticket. Verderop komen we door het dorpje aan het eind van het pad, waar ook een kleine bijdrage gevraagd wordt voor het pad. Iedereen is hier een hostal aan het bouwen en we komen zeker 10 pizzeria's tegen. Een goed concept maar 10-voudig heeft waarschijnlijk niemand te eten (behalve de gasten) en het dorp gaat er niet op vooruit. Planning lijkt in ieder geval te ontbreken en afstemming ook. We dalen af naar de zee langs een steil pad en zijn net weer op tijd bij de boot voor de terugtocht.

Overtocht van het schiereiland naar het vaste land van Bolivia
Copacabana laten we de volgende dag zonder hartzeer achter. Tijdens de rit kunnen we goed zien hoe La Paz zich uitbreidt. Op de hoogvlakte El Alto rijden we door uitgestrekte half afgebouwde buitenwijken met zandstraten en armoedige woningen en afgebakende terreinen. Hoe dichter we bij het centrum komen hoe voller het wordt. Alles gebeurt op straat. Tussen de rommelige bouw staan af en toe zeer flitstende gebouwen met spiegelramen en schilderwerk in knallende kleuren. Het lijken feestzalen, maar ze doen vreemd aan. Veel mensen in traditionele kleding, waarbij de Cholita's er uit springen. Kleurige enorme rokken, twee vlechten op de rug en het kenmerkende kleine zwarte hoedje op het hoofd. Wat werken deze vrouwen hard! Ze dragen hele lasten op hun rug in kleurige doeken.
Glimmende huizen, maar alleen de voorkant!
Handelswaar, boodschappen, maar ook hun kinderen. In de huizen is vaak nog geen water en er wordt gekookt op gasflessen, dus er wordt wat afgesjouwd.
In La Paz is het weer knap druk. Door de komende verkiezingen is nu een stuk van het centrum afgezet in verband met betogingen en de bus zet ons maar ergens af want hij kan er niet door.

Markt in El Alto een buitenwijk van La Paz
Roel doet de stadstour met “tour for tips”. Die hebben we al in verschillende steden gedaan en zijn steevast leuk en verrassend. Je komt gewoon opdagen, loopt mee met de tour en na afloop krijgen de gidsen een vrijwillige bijdrage. Kennelijk slaat het aan en niet alleen bij ons. De tour gaat over de heksenmarkt waar gedroogde lama foetussen te koop zijn en tal van andere duistere zaken. Langs de grote markt waar ieder zijn eigen Cholita/koopvrouw heeft.
De stad werd vroeger door een rivier in tweeën gedeeld. Op de ene oever mochten alleen Spanjaarden en andere Europeanen wonen, op de andere oever woonden de lokale indianen, veelal van het Aymara volk. Tot 15 jaar geleden mochten Indianen niet op het plein voor het presidentieel Paleis komen, omdat ze als té vies werden beschouwd. De Katholieke kerk heeft een grote rol gespeeld in het ondersteunen en uitvoeren van deze regelingen, in de naam van bekering tot het heilige geloof. Bolivia heeft een geschiedenis van zeer kort durende presidentschappen – diverse malen verlieten ze het paleis via het balkon - afgewisseld met militaire coups en dictaturen. De huidige president, Evo Morales, is zelf van inheemse afkomst en al sinds 2005 president, dus er is veel veranderd.
Fruitstalletje op de markt, oog voor detail ;-)
Bijzonder is ook de gevangenis San Perdo. Gebouwd voor 400 gevangenen, er wonen er 2.500 met slechts 5 bewakers, want zelfregulatie is het hoogste goed en op ontsnappen staan stevige straffen. Er wordt door sommige gevangen nog goed verdiend , de familie komt regelmatig en kookt en er zijn gevangenen met een duur 'appartement'. Maar ook binnen de muren zijn er arme en rijke “wijken”en de arme gevangenen hebben een zwaar bestaan.

Om onze laatste vrije avond te vieren gaan we naar Gustu, een top restaurant in het rijke, lagergelegen deel van de stad. Tot nu toe waren we steeds in het oude centrum en wat een verschil! De huizen zijn nieuw en het grootste verschil is dat ze ook allemaal af zijn. Flats, luxe winkels, metro en stil op straat. Het diner is geweldig, geïnspireerd op de Boliviaanse keuken maar erg geraffineerd. Om ons heen wat toeristen, maar het merendeel zijn Bolivianen, vaak met hun geliefde of gezin. We zien een heel ander Bolivia hier en kijken onze ogen uit.
Flink remmen!

De laatste dag gaan we voor een geweldige finale! We fietsen “de meest gevaarlijke weg ter wereld”. Die bedenkelijke eretitel stamt uit voorgaande jaren toen het de enige verbindingsweg was tussen Coroico in de Yungas Vallei en La Paz en een belangrijke route voor de cocaïne. Er is nu een nieuwe autoweg aangelegd en de oude weg is een populaire, zij het nog steeds enigszins gevaarlijke, mountain bike route. Maar wat is het gaaf om hier te fietsen! We starten op 4700 meter, het hoogste punt van La Paz el Alto.
Straks fietsten we aan de overkant
Om ons heen sneeuw, de dag ervoor hagel, maar wij zijn er niet rouwig om dat het vandaag alleen maar koud is. We beginnen met een stukje van de autoweg, dus gewoon over asfalt. We fietsen in totaal 64 km naar beneden en dalen 3600 meter af. De foto's en het filmpje zeggen waarschijnlijk meer dan mijn woorden. We dalen beheerst af en stoppen gelukkig vaak, want de uitzichten zijn adembenemend. We komen langs een gehuchtje aan de autoweg wat bestaat uit 21 forel-restaurantjes. Er was ooit een visser bij de rivier, die ging gebakken forel verkopen langs de autoweg........ de rest kunnen jullie wel raden. Ook komen we langs een drugscontrole post die alle vrachtwagens controleert. In de Yungas wordt al sinds jaar en dag Coca verbouwd.
Geweldige dieptes, ik blijf wel een beetje uit de buurt
Een gedeelte wordt gewoon gebruikt om op te kauwen en thee van te zetten, zoals wij dat ook gedaan hebben. Maar 30% van de coca blaadjes “verdwijnt” ieder jaar. Vandaar de controlepost. De post is overigens gesloten tussen 00.00 en 05.00. De rest kan je hier ook raden.....
Na een paar kilometer komen we op het ongeplaveide stuk van de weg. Soms is het hier letterlijk adembenemend als we over een smalle, hobbelige weg vol stenen langs de afgronden fietsen. De gidsen zijn terecht streng, bravoure gedrag wordt niet gewaardeerd hier.
Showfoto op het randje
Will, de lokale gids, doet zelf wel mee aan wedstrijden, zijn record is iets minder dan 2 uur. Wij doen er ruim 4 uur over met de fotostops. 
Iedere 1000 meter die we afdalen gaan er weer kledingstukken uit. Tot de warmte en de muggen elkaar in evenwicht houden. We fietsen onder watervallen en door riviertjes. We kronkelen naar beneden terwijl alles om ons heen steeds meer op een tropische tuin gaat lijken. Sommige stukken zijn pittig, niet om te trappen, want dat doen we vrijwel de hele weg niet, maar om te remmen en ondertussen de bolle stenen te ontwijken en de volgende bocht goed te nemen. Hier en daar staan er sinds twee jaar vangrails, een beetje mosterd na de maaltijd, maar vast ook effectief voor fietsers.
De adrenaline geeft ons een kick en ik krijg het idee dat ik best een beetje kan mountain biken. Dan vertelt de gids dat de meeste ongelukken in dit laatste stuk gebeuren, omdat mensen teveel zelfvertrouwen krijgen. OK beetje dimmen dus, maar we genieten toch allebei van het gevoel en de spanning! Het dal is prachtig en we zien hier en daar coca velden. Het is een geweldige ervaring!
We eindigen in La Senda Verde, een opvangcentrum voor onderschepte gesmokkelde dieren, veelal aapjes. Ze mogen niet terug in het wild, maar niemand betaalt voor de opvang. Dus onze maaltijd is deel van het goede doel en ze werken in het centrum met betalende “vrijwilligers”.
Bijna beneden
De bus terug over de nieuwe weg doet er uren over! Later horen we dat de nieuwe weg nu de meest gevaarlijke weg in Bolivia is, dus we hebben nog steeds geluk dat we heelhuids in La Paz aankomen.

Onze vlucht is bevestigd, we gaan weg, maar we hebben Bolivia in ons hart gesloten. We hopen van harte dat het de mensen goed gaat, dat ze hun oorspronkelijkheid kunnen bewaren. Dat Morales, als hij wordt herkozen, het land's belang voor ogen houdt.....

De fiets trip www.gravitybolivia.com ook met leuke filmpjes...
Gustu: www.restaurantgustu.com echt een aanrader en zeer betaalbaar (voor Europees begrip)

Inka tempel op Isla del Sol met uitzicht op Titicacameer

Woestijnbloem op Isla del Sol

Het Inka pad over het eiand

Even uitrusten, het is warm en alles gaat met de hand

Nog een laatste blik op het Titicacameer, bergen in de wolken





maandag 20 oktober 2014

Peru: Cusco & Machu Picchu - september


Het centrum van Cusco, de kathedraal op Inca fundementen
Het is even wennen in het centrum van Cusco! Opeens zijn de straten heel,  de taxi’s aanzienlijk jonger dan 25 jaar en de toiletten begaanbaar. Redelijk wat mensen spreken Engels, vertellen over de omgeving en gooien zelfs commerciële visjes uit. De prijzen zijn opeens in dollars en de keerzijde is natuurlijk dat de prijzen vijf keer zo hoog zijn.

Met Willeke bij Abrazos, weer even aan het werk
Een van de redenen dat we in Cusco zijn is om Willeke te ontmoeten, mijn bijzondere oud-collega die hier in 7 jaar tijd vanuit het niets autisme centrum Abrazos heeft opgebouwd. Uniek in Peru en geweldig om te zien. Het centrum heeft nu een eigen onderkomen waar diagnostiek, oudercursussen en groepstherapie verzorgd worden door het team Peruaanse pedagogisch medewerksters. Daarnaast is er ondersteuning voor ouders en kinderen thuis. We hebben het met Willeke en haar partner over cultuur-verschillen en wat je kan verwachten van ouders en instanties. Het is een pad vol hobbels en gelukkig ook stappen vooruit.
Wachten op mama na therapie
De samenwerking met lokale organisaties en psychiaters groeit en de bekendheid neemt toe. Ik heb veel bewondering voor Willeke om zo’n lange tijd met zoveel enthousiasme en gedrevenheid hier te werken. Het is zo’n groot verschil of je hier als toerist rondloopt of aan het werk bent. Het is zo’n groot verschil of je in Nederland woont of in Peru. Ondersteuning in het omgaan met autisme zit hier niet in de gezondheidszorg, ouders moeten het zelf betalen. Dat is voor veel ouders hier lastig. Gelukkig krijgt Willeke ook ondersteuning uit Nederland om de organisatie op te bouwen. Uiteindelijk doel is om Abrazos te laten draaien met Peruaanse inkomsten. Voor meer informatie of een zeer gewaarde donatie kijk op www.abrazos.nl

Machu Picchu in volle glorie
We nemen de trein richting Machu Picchu, er is keuze uit 3 service cq prijs-niveau’s (75 tot 400 USD), geen van allen echt goedkoop en dat geldt ook voor de toegang tot de Machu Picchu zelf. De reis is al een belevenis op zich, vanuit de prachtige, brede vallei van Cusco rijdt een ouderwetse trein door een steeds smaller wordend rivierdal met aan beide zijden hoge bergen naar de voet van de berg waarop de Machu Picchu gebouwd is.
Een overgetelijke treinreis door het dal
De echte diehard gaat trouwens te voet via het Inka Trail naar de Maccu Picchu, 4 dagen wandelen over toppen van 4.200 meter hoog. Wij niet, want we hebben op deze hoogte nog steeds moeite met een trap van meer dan 20 treden. Machu Picchu is gelukkig verborgen gebleven voor de Spanjaarden en daardoor na 500 jaar nog redelijk intact. Het lijkt erop dat het stadje met een kleine 1000 inwoners gewoon opzettelijk verlaten is. Pas in 1911 is het door de Amerikaan Hiram Bingham weer ‘ontdekt’. Storend vinden wij wel dat alles wat los zat naar musea in de USA en andere landen verscheept is en nooit is teruggegeven. Helaas is het meer cultureel erfgoed zo vergaan.
Het nevelige weer zorgt wel voor een mysterieuze sfeer
We treffen het niet met een gedeeltelijk sombere en druilerige dag. Wat we zien is wel geweldig, zowel door de omvang, door het vernuft, maar ook door het geploeter in rots en steen. Indrukwekkend is vooral de wijze waarop enorme stenen op maat gehakt werden en zonder cement naadloos op elkaar gestapeld werden. En natuurlijk de nog steeds onbekende wijze waarop ze deze enorme stenen überhaupt daar gekregen hebben! Het ziet er echt uit als een stadje, en de tempels zijn nog steeds prachtig. Met openingen waar de zon doorheen schijnt met zonnewendes en meer verwijzingen die niet allemaal begrepen worden. Op de steile hellingen rondom de stad zijn overal terrassen aangelegd voor de landbouw, wat een inzet. Het moeten goede organisatoren geweest zijn!
Wat een bijzondere plek, om stil van te worden
Aan het eind van de middag loop ik een paar kilometer naar de Poort van de Zon, de oude toegangspoort, waarvandaan er een prachtig uitzicht is op de Machu Picchu. Hier is het stil en als de zon doorbreekt ligt daar de stad in volle glorie tussen de omringende bergen. Ik probeer me in te leven hoe de Inka pelgrims van weleer dit ervaren hebben. Ontroering, trots en ontzag komen bij mij boven.
Het stadje aan de voet van de berg lijkt op een dorpje uit Asterix en Obelix, alleen de Antiek en Kolen winkeltjes heten hier: Souveniers en Restaurant. Daartussen verdringen zich de masseuses, hier heerst de toerist.

De heerlijke binnenplaats van het Ninos Hotel in Calle Meloc
In Cusco verblijven we in het sympathieke Ninos Hotel. Opgericht door de Nederlandse Jolanda van den Berg om inkomsten te verwerven voor de ondersteuning van straatkinderen in Cusco. Het is inmiddels uitgegroeid tot een keten van 3 hotels en gezamenlijk onderhouden ze 5 kinderrestaurants waar rond de 600 achtergestelde kinderen dagelijks een maaltijd, huiswerkondersteuning en sportactiviteiten krijgen, tanden poetsen en twee keer per week onder de douche mogen.
We bezoeken het kinderrestaurant in Calle Ferro en het is indrukwekkend. Het ziet er zo leuk uit! Als eerste bekijken we in de piepkleine zelfgetimmerde bioscoop (zo’n 20 zitplaatsen, een grote tv en dvd-speler) een filmpje over het project.
Tandenpoetsen in het Kinderrestaurant van Ninos
De kinderen verdienen punten met alledaagse dingen om naar de bios te mogen, een ongekende luxe in hun leven en zeer populair. Ook voor de popcorn en cola sparen ze punten, het is net echt. Er is ook een bibliotheekje met veel te weinig boeken en een grote sportzaal, maar de vloer is hard aan vervanging toe. Het kost heel wat moeite om alles draaiend te houden, maar we kunnen ons goed voorstellen dat het voor de kinderen veel uitmaakt in hun leven om hier dagelijks te komen. Donaties zijn altijd welkom!
www.stichtingninos.com

Saqsaywaman fort in Cusco, wat een bouwwerk!
Een paar dagen lang verkennen we Cusco en omgeving. Bijzonder is een mooie dag waar we ons met een taxi hoog in de bergen laten afzetten en al naar beneden wandelend  4 Inka-monumenten bezoeken: een badhuis, een jachtslot, een mortuarium - ook de Inka’s mummificeerden hun edelen - en het indrukwekkende fort van Saqsaywaman wat uitkijkt over Cusco.  Opvallend is dat al deze monumenten een combinatie zijn van gebruik en heilige plaats. De ligging is bijzonder en altijd gerelateerd aan de bergen (de voorouders) water (de scheppende kracht) of de aarde (de moeder).  Het geloof had een grote plaats in het leven van de Inka’s.  Tipon, een andere  heilige plaats annex landbouw-centrum bezoeken we later te paard. Er is nog zoveel wat we niet gezien hebben in de buurt, de Inka’s bouwden knap stevig!

Eeuwenoude irrigatie kanalen in Tipon
Cusco dankt zijn ontstaan aan een bijzondere plaats ten opzichte van het Zuiderkruis en was eeuwenlang de hoofdstad van het Inka-rijk. Voor die tijd was de streek ook al bewoond door ontwikkelde indianen. Van de Inka’s is bijzonder dat ze een enorm rijk opbouwden in het huidige Bolivia,  Chili en Peru met rond de 10 miljoen inwoners. In 1532 kwamen de Spanjaarden en troffen een intern verdeeld land aan als gevolg van broederstrijd en ziektes die aan hun komst vooraf waren gegaan. 250 Spanjaarden – waarvan 80 te paard – waren in staat 100.000 Inka’s te verslaan en de koning gevangen te nemen.
Straatje in Cusco, Inka fundamenten en statenplan
De Spanjaarden hebben nogal huisgehouden en veel van de Inka- gebouwen ‘hergebruikt’ lees gesloopt en er in Spaanse stijl iets nieuws voor neer gezet. De fundamenten en de onderste 2-3 meter bleven, de rest werd opnieuw opgebouwd. Veel omwille van het geloof….. De schatten en kunstwerken werden vernietigd of omgesmolten. Hier heerst een nieuwe orde! Tegenwoordig is vrijwel de hele Peruaanse bevolking Katholiek.
De Inka’s vereerden de zon en maan en Pacha Mamma als moeder aarde. 3 dieren spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven en waren heilig: de Condor als de voorouderlijke tijd en spreekbuis voor de goden, de Poema als de huidige tijd en de  slang als het duistere onderaardse.
Grappige ontmoetingen, señora met lama
Bijzonder is dat de binnenstad van Cusco is gebouwd in de vorm van een Poema en ieder stuk in het stratenplan heeft een heilige betekenis. Pacha Mamma krijgt nog steeds regelmatig iets geofferd – vooral alcoholische versnaperingen – om te voorkomen dat ze uit zichzelf iets tot zich neemt. Volgens ons houdt ze gewoon van een neutje…..


Kleurige traditionele kleding, iedere streek anders
Cusco en omgeving zijn toeristisch - ze noemen zich niet voor niets de culturele hoofdstad van Amerika – en dat trekt honderdduizenden toeristen per jaar. 
Heel andere producten op de markt, veel quinoa en granen
Anders dan de jongeren op veel andere plekken in Zuid Amerika zijn het hier ook toeristen die iets te besteden hebben. De economische situatie van veel Peruanen is dan ook de afgelopen jaren vooruit gegaan. De taxichauffeurs zijn onze belangrijkste bron van gesprekken over de lokale politiek, want ze hebben tijdens de rit alle tijd voor ons. Er zijn verkiezingen voor burgemeester in de tijd dat wij in Cusco zijn. Ieder gehuchtje heeft zijn eigen burgemeester en aan de reclameborden te zien is het een populair ambt.
Lokale orchidee uit het dal bij Machu Picchu
Volgens de taxichauffeurs zorgen ze vooral goed voor zichzelf en komen de belangen van de burgers op het tweede of derde plan. De inkomensverschillen tussen rijk en arm zijn hier nog steeds groot, de trek van het platteland naar de grote steden ook. Iedereen probeert iets van zijn even te maken.

Tempel met de drie ramen, Machu Picchu

Kathedraal in Cusco en Plaza Mayor

Vliegen over hoge bergen, ver boven de boomgrens